Łemkowie

Sprawa pochoodzenia i historii Łemków jest bardzo skomplikowana, instnieje kilka hipotez mniej lub bardziej udokumentowanych prezentowanych przez różne środowiska naukowe. Sami Łemkowie wiodą spór w okół tego kim są?
Prezentujemy jedną z najczęściej publikowanych wersji historii Łemków za
Pierwotnie górale w Beskidzie Niskim określali się jako Rusnacy lub Rusini. Określenie Łemkowie pochodzi z XIX w. od słowa „lem”.
Beskid Niski zaludnił się w XVI w. Jednak ówczesna ludność zamieszkująca te tereny to nie byli Łemkowie lecz przybyli tu w Beskid przodkowie Łemków. W jaki sposób wykształciła się ta grupa etniczna? Wydaje się, że decydującą rolę odgrywał wspólny sposób gospodarowania oraz jednolitość wyznaniowa. W czasach gdy kultura włościańska była kulturą słowa mówionego, a pojęcie narodu było jej najzupełniej obce, różnice etniczne dzieliły ludzi w niewielkim stopniu i łatwo się zacierały. Przybysze szybko wtapiali się w ludność miejscową, a jeśli dominowali liczebnie – to również ich mowa i kultura zaczynały dominować. gdy ruscy rolnicy i wołoscy pasterze przybywali w beskidzkie doliny, na ogół zajmowali puste tereny; gdzie niegdzie trafiali do wsi już uprzednio zamieszkałych przez polskich włościan. Stanowili więc większość ludności, Beskidu, a w bardzo wielu wsiach – całą ludność, zwłaszcza że Polacy nieraz się wyprowadzali, pozostawiając te ziemie lepiej radzącym sobie w górach przybyszom. Naturalną rzeczą więc było że język ruski był językiem grupy najliczniejszej. Silne wpływy zachodnio słowiańskie w dialekcie łemkowskim świadczą jednak że kontakty między Rusinami a Polakami i Słowakami musiały być wszechstronne i długotrwałe. Wielką rolę w kształtowaniu się kultury łemkowskiej odegrał kościół wschodni – prawosławny, a potem greko-katolicki. Jak wiemy z przywilejów osadniczych poszczególnych wsi, od początku przewidywano postawienie w nich cerkwi. Z czasem nie wcześniej niż na początku XVII w. -ukształtowała się w Beskidzie Niskim sieć parafialna, a wspólny udział w życiu religijnym stał się decydującym czynnikiem ujednolicenia mowy i kultury ludności Beskidu Niskiego. W ten właśnie sposób, zapewne gdzieś na przełomie XVII i XVIII w. mieszana niegdyś ludność Beskidu Niskiego przekształciła się w Łemków.

Jak mieszkali Łemkowie?
Większość wsi Łemkowskich to tzw. łańcuchówki, w których domostwa ustawione były w jednej linii wzdłuż głównej drogi, prowadzącej doliną potoku. Układ ten powstał jeszcze podczas lokacji wsi, gdyż poszczególnym mieszkańcom przydzielano pas ziemi od grzbietu do grzbietu, po obu stronach doliny. Tylko w zachodniej łemkowszczyźnie spotykamy wsie wielodrożne. Chaty stawiano z reguły frontem do drogi. Wieś łemkowska składała się w zasadzie z zagród jedno budynkowych, długich domów zwanych chyżami. Izby mieszkalne zazwyczaj dwie sąsiadowały pod jednym dachem z sienią, tzw. bokiem gdzie odbywała się młócka i gdzie trzymano wóz oraz stajnią – pomieszczeniem dla całego żywego inwentarza. Funkcje stodoły pełnił obszerny strych.